Aan de inzet van beëdigd vertalers en tolken hangt een prijskaartje, maar ze zijn essentieel voor de goede werking van justitie

De Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken (BBVT) is verbijsterd over een recente nota van de FOD Justitie aan de voltallige rechterlijke orde. Beëdigd vertalers en tolken worden met de vinger gewezen voor het veroorzaken van buitensporige kosten, in het bijzonder in de context van telefoontaps. Toch lijkt de administratie zich niet bewust te zijn van de werkelijke aard van hun werk en de essentiële rol die ze spelen in de goede werking van het rechtssysteem. De vertalers en tolken bepalen niet zelf hun tarieven of werktijden, en de kosten zijn vaak gekoppeld aan een groot aantal gewerkte uren, wat grotendeels te wijten is aan het tekort aan tolken.

De aangekondigde noodmaatregelen ondermijnen niet alleen de kwaliteit van de geleverde prestaties en de scheiding der machten, maar leiden vooral de aandacht af van de echte problemen: een ontoereikend budget voor gerechtskosten, erbarmelijke arbeidsomstandigheden, betalingsachterstand, een tekort aan tolken en geen enkele bescherming tegen de risico's die verbonden zijn aan het werk in delicate dossiers.

Een begrotingstekort van 23 miljoen euro dat de vertalers en tolken zullen moeten ondergaan?

De FOD Justitie heeft een tekort van 23 miljoen euro aangekondigd voor de gerechtskosten in strafzaken in 2024. Voor 2024 is 108 miljoen euro begroot, maar dit bedrag wordt ontoereikend geacht, zoals het Rekenhof al aangaf: “Mogelijkerwijze zullen de voorziene kredieten ook in 2024 ontoereikend zijn.” ¹⁾ Deze waarschuwing werd echter genegeerd door de beleidsverantwoordelijken. Tijdens de bespreking van de algemene beleidsnota "Justitie" voor 2024 in het parlement, had minister Van Tigchelt het zelfs over besparingen voor 2024, met name op de diensten van tolken.

Ondanks de succesverhalen over de strijd tegen de georganiseerde misdaad (Sky ECC-dossiers) ²⁾, hebben de beleidsverantwoordelijken niet de nodige middelen voorzien voor de vergoeding van de kosten van vertaaldiensten die onontbeerlijk zijn in deze onderzoeken. De BBVT vreest dat vertalers, tolken en gerechtsdeskundigen maandenlang niet betaald zullen worden, wat doet denken aan de omstandigheden die hebben geleid tot de oprichting van de Beroepsvereniging in november 2014.

Zijn de gecommuniceerde cijfers wel betrouwbaar?

In antwoord op de cijfers die de FOD Justitie op 12 oktober 2024 deelde in “L'Echo” en die een stijging van de vertaal- en tolkkosten van 18,2 miljoen euro naar 33,8 miljoen euro (+85%) tussen 2020 en 2023 aangeven, is het goed om eraan te herinneren dat minister Koen Geens in juli 2016 al een verhoging van het jaarlijkse lbudget voor vertalingen naar 23 miljoen euro had aangekondigd. ³⁾

We hebben ernstige bedenkingen bij de statistieken van de FOD Justitie. Volgens Vincent Van Quickenborne, toenmalig minister van Justitie ⁴⁾, waren de uitgaven voor vertalers en tolken in strafzaken als volgt:

De cijfers met betrekking tot de uitgaven voor vertalers en tolken die de FOD Justitie in oktober 2024 aan de krant l'Echo heeft meegedeeld:

Voor 2020 is er een verschil van meer dan 9 miljoen euro. Dit verschil kan worden verklaard door de eerste coronagolf en de lockdown. Tussen half maart en eind mei 2020 waren er geen zittingen waarop verdachten en beklaagden verschenen en veel zittingen en onderzoeken werden geannuleerd of beperkt, wat logischerwijze heeft geleid tot een daling van de uitgaven. Overigens zijn ook alle andere gerechtskosten sinds 2020 sterk gestegen:

De recente toename van de gerechtskosten en de kosten voor vertaaldiensten is voornamelijk het gevolg van de indexering van de tarieven in 2022 (+4%) en 2023 (+11%). Daarnaast hebben twee grote kostenintensieve rechtszaken, Sky ECC / Encrochat in 2024 en het proces over de terroristische aanslagen (december 2022 - september 2023), ook invloed gehad op deze kosten. De kosten van tolken in het proces van de aanslagen bleven nog beperkt tot 560.931,49 € (+ 32.781,03 € voor verplaatsingskosten) op een totaal van €33.378.595,81. ⁵⁾

Een strikt kader voor verhogingen

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, kunnen de beëdigd vertalers en, tolken hun vergoedingen niet vrij verhogen. De toegepaste tarieven, die veel lager zijn dan die in de privésector ⁶⁾, zijn strikt gereglementeerd bij koninklijk besluit. De toeslag van 50% voor een 'dringende' vertaling geldt alleen in specifieke gevallen, met name wanneer het volume hoger is dan 2100 woorden per dag (of 210 regels voor talen met logogrammen). Een vertaler die bijvoorbeeld om 2 uur 's nachts een huiszoekingsbevel van 300 woorden moet vertalen met een deadline van twee uur, krijgt het spoedtarief niet omdat het vereiste volume niet is gehaald. Deze realiteit staat ver af van het beeld van een arbitraire stijging van de kosten.

Tolken kunnen hun werktijden niet kiezen, omdat ze door justitie of politie worden gevorderd, vaak voor lange tijd, inclusief weekends en nachten. Dit werk is cruciaal voor moeilijke onderzoeken zoals de Sky ECC-zaken, waarbij het afluisteren van telefoons essentieel is in de strijd tegen de georganiseerde misdaad.

Essentieel werk voor justitie

Alvorens te spreken over “buitensporige kosten”, is het belangrijk om na te denken over de realiteit op het terrein: hoeveel uren moeten deze professionals werken? Wat is hun rol binnen justitie? De FOD Justitie en de beleidsverantwoordelijken zouden zich moeten buigen over hun werkomstandigheden, de risico's waaraan deze medewerkers van het gerecht worden blootgesteld en de moeilijkheden die gepaard gaan met zeer onregelmatige werkuren.

Zowel de FOD Justitie als minister Van Tigchelt, een gewezen magistraat, zouden moeten inzien dat deze diensten, in plaats van overbodige uitgaven, essentieel zijn voor een eerlijke en efficiënte rechtsbedeling. Zonder beëdigd vertalers en tolken zou het onmogelijk zijn om anderstalige verdachten te verhoren, gerechtelijke onderzoeken te voeren of de taalrechten van de betrokken partijen te waarborgen. Hun diensten hebben een prijskaartje, maar zijn essentieel.

Erbarmelijke arbeidsomstandigheden en betalingsachterstand: een aanslepend probleem

Het is betreurenswaardig dat beëdigd vertalers en tolken andermaal worden gestigmatiseerd voor kosten die nochtans noodzakelijk zijn. Justitie kan niet goed functioneren zonder deze professionals. In feite zijn brengen de door de FOD Justitie opgelegde budgettaire beperkingen de onafhankelijkheid van de rechters en het verloop van de onderzoeken in het gedrang, waardoor justitie te kampen krijgt met een tekort aan experten.

De administratie legt de focus graag op de kosten van vertalingen, maar vergeet een eenvoudig probleem op te lossen: het tijdig betalen van de facturen. Verschillende gerechtelijke arrondissementen kampen met aanzienlijke achterstanden in de afhandeling van betalingen.

Uit de statistieken van de federale overheid over de betaling van facturen blijkt duidelijk dat slechts 76% van de facturen binnen 30 dagen na ontvangst door het plaatselijke taxatiebureau werd betaald, wat neerkomt op een daling van 14% ten opzichte van 2023. Bovendien houden de statistieken van de FOD Justitie enkel rekening met facturen die betaald zijn. Facturen die ook zijn ingediend maar nog niet zijn betaald, worden niet opgenomen in de statistieken. Volgens de FOD Justitie “worden de cijfers dit jaar belast door een tekort aan budget 2023, waardoor betalingen werden uitgesteld tot het budget 2024 beschikbaar was”.  ⁷⁾

1)  https://www.ccrek.be/sites/default/files/Docs/2023_41_Begroting2024.pdf

2) https://www.teamjustitie.be/2022/03/09/1-jaar-sky-ecc-een-ongezien-succes-in-de-strijd-tegen-de-georganiseerde-criminaliteit/

https://www.teamjustitie.be/2023/03/09/2-jaar-sky-ecc-bijna-3-000-verdachten-en-reeds-1-125-jaar-celstraf-uitgesproken/

https://www.teamjustitie.be/2023/12/15/15-12-dossier-sky-ecc-kaap-van-1-000-veroordelingen-bereikt/

3) https://www.koengeens.be/news/2016/07/20/actualisering-tarieven-vertalers-en-tolken

4) https://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=qrva&language=nl&cfm=qrvaXml.cfm?legislat=55&dossierID=55-B062-1188-0633-2020202111097.xml

5) https://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=qrva&language=nl&cfm=qrvaXml.cfm?legislat=55&dossierID=55-B125-1360-2172-2022202321888.xml

6) https://trendstop.knack.be/nl/ontop/ondernemen/beedigde-vertalers-en-tolken-onderbetaald-1021-1525064.aspx?fbclid

7) https://bosa.belgium.be/sites/default/files/documents/Rapport%20betaaltermijnen%20eerste%20twee%20kwartalen%202024.pdf